Eski Yıllarda Siirt Demiryolu

Osmanlı Devletinin son döneminde demiryoluna yapılmaya başlanan yatırımlar Cumhuriyet döneminde artarak devam etti. Ülkenin ekonomik olarak gelişmesini sağlamak için yurdun dört tarafını demiryolları ağlarıyla örmek için çalışmalar başlatıldı. 1925 yılında Mustafa Abdülhalik (Renda) tarafından hazırlanan şark raporuna göre, küçülmüş vilayetleri büyütmek için mümkün olan en kısa sürede Van Gölü’ne ve Diyarbakır’a ulaşacak demiryollarının inşa edilmesi isteniyordu.

Bu amaçla inşa edilen demiryolu 1935 yılında Diyarbakır’a kadar geldi. Fakat demiryolunun sınır hattına kadar ulaştırılması planlandıysa da iktisadi sorunlardan dolayı bu hedef gerçekleştirilemedi. Bakanlar Kurulu 12 Nisan 1937’de toplanarak Diyarbakır’dan Irak’a ve İran’a ulaşacak demiryolu hattının güzergâh çalışmalarının başlatılmasına karar verdi. 24 Haziran 1937’de Resmi Gazetede yayımlanan 3262 Saylı Kanun ile Diyarbakır’dan Irak ve İran sınırlarına ulaşacak demiryolu yapımı Mecliste kabul edildi.

Kanuna göre hat Diyarbakır’dan Irak sınırına uzatılacak ve bu hat uygun bir yerden ayrılarak Tatvan üzerinden Van kanalıyla İran’a ulaştırılacaktı.

Diyarbakır – Irak hattının etüt işleri 18 Haziran’da başladı. Hattın temeli 16 Kasım 1937’de Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün katıldığı bir törenle atıldı. İnşa edilecek hat ile bölgenin ekonomik ve sosyal bakımdan canlandırılması, dost ve komşu ülkeler ile siyasi ve ekonomik bağların kuvvetlendirilmesi amaçlanıyordu.

Diyarbakır’dan Irak’a doğru inşa edilmekte olan hattın son istasyonu Cizre’ydi. Siirt’in merkezinden geçmeyen bu tren hattı yapılan planlamalarda Siirt’in yaklaşık 20 km batısındaki Başur vadisinden geçecekti. Siirt bu vadiden 450 metre yüksek olduğu için demiryolunun şehre uğratılmasının mümkün olmadığı düşünüldü. Siirt halkının demiryolundan faydalanabilmesi için Siirt’in 20 km batısında Başur köprüsünün yanında bir istasyon inşa edilmesi planlandı. Siirtlilerin ısrarlı taleplerine rağmen Hükümet bu planlamanın değiştirilmesinin söz konusu olmadığını kararlılıkla ortaya koydu.

Temel atma merasimi sonrasında inşaat işi yavaş ilerledi. Yurt içinde ihtiyaç duyulan malzemeler temin edilemedi, yurt dışında II. Dünya savaşı nedeniyle teminde çeşitli zorluklar yaşandı. Bu durum malzeme sıkıntısını artırdı. II. Dünya Savaşı’nın olumsuz etkisi malzeme teminini ve planlanan maliyetin aşılmasına neden olsa da tren hattında 15 Mayıs 1944’de Beşiri İstasyonu, 14 Ağustos 1944’te Garzan, 29 Ekim 1944’te Kurtalan İstasyonu hizmete girdi. Bu tarihten itibaren Cizre’ye kadar hattı uzatmak mümkün olmadı342. Planlamada Irak Hükümetiyle hatların birleştirme anlaşması imzalanırsa hat Cizre’ye kadar ilerleyecekti. Böyle bir anlaşma sağlanamadığı için tren hattının son durağı olarak Kurtalan kaldı. Demiryolu hattı 1944’te Kurtalan’a gelmişti fakat Siirt’e kadar yapılması planlanan kısmı eksik kalmıştı. Siirt Valisi Mehmet Aldan, 15 Mart 1966’da Ulaştırma Bakanlığına, 14 Nisan 1966’da Bayındırlık Bakanlığı Demiryolları ve Limanlar İnşaat Reisliğine Siirt-Kurtalan arası tren hattının inşası için ısrarlı taleplerde bulundu. Valilik demiryolu hattının yapılması için 12 Aralık 1966’da Başbakanlığa ayrı bir yazı daha yazdı343. Bayındırlık Bakanlığı ön incelemeyi yaparak, 50,3 km olan hattın 200 milyon liraya mal olacağını öngördü. Hükümet maliyetin çok yüksek olduğu düşünerek herhangi bir yatırım yapmadı. Vali Mehmet Aldan, tren hattının Kurtalan’da kalmasının halkta zaman ve maddi kayıplara yol açtığını belirterek vilayet merkezine trenle ulaşım imkânı sağlandığı takdirde şehirde önemli ekonomik ve sosyal gelişmelerin yaşanacağını bildirdi. Vali, önce Ulaştırma Bakanlığına ardından Başbakanlığa hitaben 18 Aralık 1966 Kurtalan-Siirt Tren yolu hattının tamamlanması için tekrar başvurdu. Tüm ısrar ve çabalarına rağmen demiryolunun yapımı için Bayındırlık Bakanlığından olumlu yanıt alamadı.

Hükümet de Kurtalan-Siirt arasında bir demiryolu inşası planlamasının olmadığını bildirdi.

Siirtlilerin demiryolunun Siirt merkezine gelmesi için muhtelif zamanlarda gösterdikleri çabalardan da bir sonuç elde edilemedi. Bugün Siirt ili sınırlarında 83 km uzunluğunda olan ve Kurtalan ilçesine kadar gelen demiryolu hattı yolcu ve yük taşımacılığında aktif olarak kullanılmaktadır.