Dünden Bugüne Siirt Hakkında Bilinenler ve Bilinmeyenler

Siirt hakkında her söze başladığımızda binlerce yıllık geçmişe vurgu yaparız. Ardından ne kadar zengin bir geçmişimiz ve kültürümüz var diye devam ederiz. Oysa bu geçmişi ne kadar biliyoruz. Bu kültürü ne kadar sürdürüyor ve tanıtıyoruz. Kısacası övündüğümüz ve gurur duyduğumuz şehrimizi ne kadar tanıyoruz? Şüphesiz bu konuda Cumhur Kılıççıoğlu, Ahmet Arıtürk ve Ayhan Mergen’i ayrı bir yere koymak gerekir. Siirt’in, binlerce yıl evvel kurulduğu doğru. Hatta ilk yerleşimin bu günkü şehir merkezinden farklı yerler olduğunu da biliyoruz. Şehir sonradan bugünkü yerine taşındı. Siirt’in bu kültürel zenginliği, geçmişte sahip olduğu pek çok etnik kimlik ve dini grupların varlığından kaynaklanmaktadır. Bu gün unutulmaya yüz tutan bu gelenekler bu coğrafyada binlerce yıl yaşadı. Siirt’in tarihi dedik fakat bu tarihe ilişkin pek çok noktayı hala bilemiyoruz. Örneğin şehir Bizans hâkimiyetinden İslam hâkimiyetine ne zaman geçtiğini bilmiyoruz. Sadece mantık yürütüyoruz. Diyarbakır şu tarihte fethedilmişse Siirt’te şu zaman alınmış olabilir diyoruz. Oysa bu kadar eski bir kültür ve medeniyete sahip bu şehrin ne zaman fethedildiğini mutlaka bilmememiz gerekirdi. Şehrin ontolojik yapısında önemli bir yeri olan Arapların, bu şehre ne zaman geldiğini de bilemiyoruz. Bu gün yaşadıkları yerlere nasıl ve hangi kriterlere göre yerleştikleri hakkında da pek bir bilgimiz yok.

Tarihi süreklilik içinde Siirt’e hangi devletler hâkim oldu emin değiliz. Dönem içinde bölgede yaşayan devletlerin hepsine Siirt’i yazıyoruz. Oysa hakkında kapsamlı çalışmalar yapılmalıdır. Moğolların Siirt’te yaptığı zulüm farklı şekillerde anlatılır da bu işin aslı hakkında hala net bilgimiz yok.  Siirt’in Osmanlı hâkimiyetine girişiyle birlikte şehirde yapılan imar ve inşa faaliyetlerini ne kadar biliyoruz? Siirt idari bakımdan Diyarbakır’a, Van’a ve en sonunda Bitlis’e bağlanmış. Bu idari bağlanma tarihlerini bile yeterince net bir şekilde tespit edemedik. Şüphesiz buraya kadar sözünü ettiğim kısımlar ilginizi çekmeyebilir. Dün dünde kaldı bu gün yeni bir şeyler söylemek lazım diyebilirsiniz. Fakat bunları yerli yerine oturtmadan bugünü ve yarını anlayamıyoruz.

Siirt’e özgü bir mimari var. Cas evleri. Bu bölgede gelişmiş, zamana ve tarihe kafa tutan bir mimari anlayış. Bu evlerin pek çok önemli özellikleri, avantajları ve kullanıma yönelik bazı dezavantajları da vardı. Fakat bugün Cas mimarisiyle yapılmış evler, tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Mutlaka bu evlerin korunması, tanınması ve tanıtılması gerekir. Yalnız bu evleri müze formunda gündelik hayattan uzaklaştırarak koruyamayız. Hayatımızın içine alarak, çeşitli etkinlikler gerçekleştirerek, hatta bir adım daha ileriye geçerek bu evlerden butik oteller yaparak turizme kazandırabiliriz. Siirt’e ait özel bir mimari yapı olan bu evlerin, kaderine terk edilerek tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalması ne kadar acı bir şeydir?

Siirt’i tanımıyoruz da yaşayan pek çok kurumun geçmişini çok daha iyi mi biliyoruz? Örneğin Siirt ne zaman vilayet oldu? Siirt Belediyesi ne zaman kuruldu? Bu basit ve önemli soruların cevapları hakkında farklı bilgiler duyabiliyoruz. Çünkü şehir kültürüne sahip çıkılamadığı gibi şehrin hafızası olan arşivleri de yeterince kullanılamamaktadır. Valilik ve Belediye gibi kurumların arşivleri ne durumdadır? Bu konuda da fazla bir bilgimiz yok.

Siirt merkezinde pek çok caddeye özel isimler verilmiş. Örneğin şehrin en önemli ana arteri olan Güres Caddesi ismini nereden alıyor? Hami Efendi Caddesi, Sakıp Beygo Caddesi vb. Bu kişiler kimdir? Bu soruları Siirt’i yönetenlere ve gerçek Siirt sevdalılarına soruyorum. Sahi biz bu kadar çok sevdiğimizi söylediğimiz bu şehri ne kadar tanıyoruz? Gerçekten yeterince tanımadığımız bir şehri söylediğimiz kadar sevebilir miyiz?